KIRLANGIÇ FIRTINASI (7-8 Nisan)

Prof. Dr. Ruhsar YANMAZ

Permatürk Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi

Permatürk Vakfı Eğitim Takımı Başkanı

(Fotoğraf: kanalmaras.com)

Günümüzden çok uzun yıllar önce, toplu yaşama geçen insanlar, hava tahminlerini doğayı gözlemleyerek yapmışlar. Her doğa olayının bir zamanı olduğunu keşfetmişler. İklim değişikliklerinin zamanını uzun yıllar ortalamalarına göre belirleyip bir takvim oluşturmuşlar. Bu takvim günümüzde halk takvimi, kocakarı takvimi veya fırtına takvimi olarak biliniyor. Takvim oluşturulurken balıkçılarının, gemi kaptanlarının ve yelkencilerin yıllarca yaptığı gözlemler ve deneyimler dikkate alınmış. Bu arada yıldız takvimine göre gökyüzündeki yıldızların hareketleri de incelenmiş. Bu takvimler günümüzde hala hem denizcilik hem de tarımda sıkça başvurulan kaynaklardan. Halk takvimine göre doğadaki her değişimi ve her iklim olayı fırtına olarak adlandırılmış. Örneğin çiçek fırtınası, kabak meltemi (Yaz sıcaklarının başlama dönemi), filiz koparan fırtınası gibi.

İşte halk takvimine göre 7-8 Nisan tarihleri de ‘Kırlangıç Fırtınası’ olarak kabul ediliyor.

Peki; Kırlangıç Fırtınası nedir?

Kırlangıç fırtınası ülkemizde iki kez oluyor. İlki Nisan ayının 8. gününde kırlangıçların ülkemize gelişleri yani göç edişleri ile, diğeri de Ekim ayının 17’ sinde kırlangıçların ülkemizden ayrılışlarının yani göç edişinin başlaması ile oluyor. Bu tarihler iklim değişiklikleri nedeniyle birkaç gün sapma gösterse de genelde hep aynı tarihlere rastlıyor ve 2 gün sürüyor.

Kırlangıç fırtınasının oluşu da baharın müjdeleyicisi olarak kabul ediliyor. Havaların ısındığını simgeliyor. Kırlangıç fırtınası derken fırtınayı koparan kırlangıçları da tanıyalım ve doğamız için ne kadar önemli olduklarını anlayalım.

(Fotoğraf: egedesonsoz.com)

Göçmen ve ötücü kuşlardan olan kırlangıçlar, sürekli sıcak ülkelere göç eder dururlar. Kutuplar dışında her yerde yaşayabilirler. Kışı Afrika’da geçirirler. Göç yolları 12 bin km kadar. Yani bayağı uzun yollar kat ediyorlar yaşamak için. Diğer kuşlardan farklı olarak gündüzleri uçuyorlar. Bu arada yağmur, fırtınalara tutulup, çoğu yolda hayatını kaybediyor. Kırlangıçlar ufak yapılı kuş türlerinden. Boyları bir karış kadar. Bir çoğunun karnı beyaz, baş, kuyruk ve kanatları siyah; alın ve gerdanı kahverengi parlak tüylü. Ayakları kısa, tırnakları oldukça uzun. Bu uzun tırnaklar onların düz, yassı zeminlere kolayca tutunmalarını sağlıyor. Uzun ve sivri kanatları ve çatallı kuyrukları var.

Kırlangıçlar oldukça çevik, hızlı uçan kuşlar. Kuyruklarını dümen olarak kullanarak ani dalışlar yaparlar. Ayrıca onları ötüşlerinden de tanımak mümkün; kuş cıvıltıları dediğimizde aklımıza ilk onlar gelmeli.

(Fotoğraf: wanhaber.com)

Kırlangıçların çok fonksiyonlu, üçgen şeklinde gagaları var. Uçarken avlarını havada yakalayabiliyorlar. Bazıları geçen yıl bıraktıkları yuvalarına dönerler. Kırlangıçlar insanlarla ilişki kurmayı seven hayvanlardır.

Doğanın müteahhitleri olarak da bilinir kırlangıçlar. Yuvalarını rüzgâr almayan ve güneşten etkilenmeyecek yerlere (binaların çatı altlarına, saçaklarına ve pencere oyuklarına) kurarlar ve çamur, kil kullanarak çanak şeklinde yaparlar. Dişi kırlangıç, erkeğinin tükürüğüyle harç yapar, gagasıyla çamuru toplar, saman ve otları düz duvara yapıştırarak yuvayı kurarlar. Sekiz gün içinde sağlam bir yuva yapacak kadar hünerlidirler. Yuvalarını yaparken geniş ve yassı gagalarını, çamurları sıvamak için mala gibi kullanırlar. Yuvalarının çoğu ancak bir kırlangıcın girebileceği büyüklüktedir ve içlerini tüy ve kıllarla döşerler.

Dişi kırlangıç, yazın, tarçın renginde üstünde benekleri olan 4-5 yumurta yumurtlar. Anne kırlangıç ile baba kırlangıç sırayla kuluçkaya yatar, doğacak yavrularını beklerler. Kuluçka dönemi 15 gündür. Yavrular anne babaların ağızlarında getirdikleri böceklerle beslenirler.  Avlarını parçalamadan yavrularına verirler. Yavrular iki hafta içinde gelişip yuvayı terk ederler. Bir göç sezonunda 2 ya da 3 defa yavruları olur.

Kırlangıçlar, sivrisinek ve diğer uçan böceklerle beslendikleri için tarım alanları ve yaşam alanlarındaki böcek popülasyonunun kontrol altında tutulmasına yardımcı oluyor. Kırlangıçların göç davranışları iklim değişikliklerinden etkileniyor. Bu nedenle ülkemizi her yıl 8 Nisan’ da ziyaret eden kırlangıçlar için doğa koruma alanlarının korunması ve doğal yaşam alanlarının sürdürülebilirliğinin sağlanması büyük önem taşıyor.